۲۹  بهمن چه روزی است؟

به گزارش «تابناک»، با این همه شاید یکی از مهم ترین مسائل و مناسبت هایی که روز ۲۹ بهمن را در ذهن ایرانیان زنده نگه داشته و باعث شده تا به بزرگداشت این روز بپردازند، مناسبت تاریخی آن یعنی روز " سپندارمذگان " یا " اسفندارمذگان " است.

 این روز " سپندارمذگان " یا " اسفندارمذگان " نام دارد که در سال نمای کنونی ایرانی برابر با ۲۹ بهمن یعنی تنها چهار روز پس از والنتاین فرنگی است. بر پایه پژوهش‌ها و منابع تاریخی، ایرانیان باستان در این روز جشنی به نام " مژده گیران " برپا می‌کردند. این جشن ویژه زنان بوده و برای بزرگداشت مقام آنان برپا می‌شد. بر اساس نوشته‌های تاریخی جشن " سپندارمذگان " یکی از جشن‌های بسیار بزرگ ایرانیان باستان بوده که هر ساله به مناسبت بزرگداشت بانوان برپا می‌شد.

هر چند برخی عقیده دارند که تاریخ دقیق " سپندارمذگان " یا " اسفندارمذگان " پنجم اسفندماه است، اما واقعیت آن است که پنجم اسفند باستانی ایرانیان با پنجم اسفند امروزی تناسب ندارد و به همین دلیل می توان با قطعیت بالا ۲۹ بهمن را روز سپندارمذگان یا عشق ایرانی نامید.

توضیح بیشتر در مورد سپندارمذگان اینکه در ایران باستان روزهای هر ماه دارای نام اختصاصی بود و برای مثال؛ دوم هر ماه، بهمن و پنجم هر ماه، اسفند (اسپَند و در لهجه پهلوی؛ سپندارمَت). از هزاران سال پیش در ایران زمین، روز اسفند از ماه اسفند ـ پنجمین روز از ماه اسفند، روز «مِهرورزی» و محبت کردن و همچنین روز «زن و زمین» بوده، اسفندگان و قبلا «سپندارمذگان» خوانده شده و برگزار، و در این روز؛ تحکیم مِهرورزی تشویق و ازجمله در خانواده، و باور براین بوده است که خداوند حامی و رستگارکننده بانوان شوهردوست و درستکار است.

رسم بوده که در این روز، نامزدی ها و ازدواج ها صورت گیرد. در این روز، اگر جنگی در جریان بود، نظامیان ایران آرام می گرفتند و بزرگان ایران، مردم ـ داخلی و خارجی را تشویق به دوستی و رفتار برادارانه و انسانی با یکدیگر می کردند.
 

با اینحال از زمانی که عُمَر خیّام نیشابوری تقویم تازه ایرانی را طرّاحی کرد و شش ماه اول سال خورشیدی را 31 روزه نوشت، بخشی از مراسم «اسفندگان» از پنجم اسفندماه به 29 بهمن ماهِ هر سال منتقل شده است. «اسفندگان» ربطی به «مِهرگان» که در مهرماه هرسال برگزار می شود ندارد. بخش بزرگداشت «زن و زمین» همچنان در پنجم اسفندماه باقی مانده و برگزار می شود.

ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه آورده‌است که ایرانیان باستان، روز پنجم اسفند را روز بزرگداشت زن و زمین می‌دانستند. اگرچه منابع کهن از جمله ابوریحان این جشن را در روز پنجم اسفند در گاهشمار زرتشتی یاد کرده‌اند، اما با توجه به تغییر ساختار گاهشمار ایرانی در زمان خیام که پس از ابوریحان می‌زیست، و سی و یک روزه شدن شش ماه نخست سال در گاهشماری خورشیدی، برخی منابع تاریخ یاد شده را ۶ روز به عقب آورده‌اند که این کار نادرست است، زیرا بر پایه منابع کهن و همان‌طور که از نام آن پیداست این جشن به روز اسپند یعنی پنجمین روز ماه از ماه اسفند در گاهشمار زرتشتی اشاره دارد.

دکتر محمد نجاری پژوهشگر مطالعات تطبیقی زنان در هنر و ادبیات، نیز در سخنرانی خود با عنوان سوگ و سورنامه، با استناد به ابوریحان بیرونی و گُردیزی، تاریخ پنج اسفند را در گاهشمار زرتشتی درست می‌داند و می‌گوید: «بنا به گفته ابوریحان اسپندارمَذ ایزد موکل بر زمین و ایزدِ پشتیبان و نگاهبان زنان شوهر دوست و پارسا و درستکار بوده و به همین مناسبت این روز، جشن زنان، نامگذاری و مردم برای گرامیداشت زنان، به ایشان کادو می‌دادند و بخشش می‌کردند. این گزاره را گردیزی نیز در زین الاخبار آورده‌است: از این رپی جشن را مردگیران می‌گفتند که زنان به اختیار خویش و با آزادی، شوی و مَرد زندگی خود را برمی‌گزیدند؛ بنابراین در روز پنجم ماه اسفند در گاهشمار زرتشتی جشن زنانهٔ «مَردگیران» یا «مژدگیران» که ویژه زنان نام داشته، برگزار می‌شده‌است؛ پس تاریخ درست جشن سپندارمذگان یا اسپندگان یا مردگیران یا مژدگیران، در گاهشمار خورشیدی ۲۹ بهمن برابر با ۵ اسفند در گاهشمار زرتشتی خواهد بود».

گفتنی است، جشن اسپندگان یا سپندارمذگان که روز گرامیداشت زن، زمین و عشاق است، یکی از جشن‌های ایران باستان است که در روز ۵ اسفند تقویم پیش از خیام و  29 بهمن ماهِ  پس از اصلاح تقویم بزرگداشته می شود و ریشه در امپراتوری هخامنشیان دارد.